Ăn dặm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện và chuẩn bị cho khả năng ăn uống của trẻ trong tương lai. Tuy nhiên, những gia đình mới có em bé thường còn phân vân không biết khi nào nên bắt đầu cho bé ăn dặm, làm thế nào để lên thực đơn ăn dặm phù hợp, những món nào phù hợp và những món nào nên tránh… Hãy cùng Chippi tìm hiểu kỹ các giai đoạn ăn dặm của bé mẹ nhé.
Ăn dặm là gì?
Ăn dặm là mốc đánh dấu một bước quan trọng trong việc chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn dạng lỏng như sữa mẹ hoặc sữa công thức sang chế độ có thức ăn dạng sệt, lợn cợn, và cuối cùng là dạng miếng. Thông thường, bé có thể bắt đầu ăn dặm từ 6 tháng đến 1 tuổi. Khi bé đạt độ tuổi 4-6 tháng, sự phát triển của bé yêu cầu sự bổ sung chất dinh dưỡng từ các nguồn thức ăn khác như bột ăn dặm, cháo, rau, hoa quả, để đảm bảo bé nhận đủ chất lượng dinh dưỡng cần thiết, điều này giúp bé chuyển từ chế độ ăn lỏng sang chế độ ăn dặm một cách dần dần và tự nhiên.
Ăn dặm là gì?
Mấy tháng thì trẻ bắt đầu ăn dặm?
Theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, thời điểm tốt nhất để bắt đầu ăn dặm cho trẻ là sau 6 tháng tuổi. Đến giai đoạn này, tốc độ tăng trưởng của bé gia tăng đáng kể, điều này đồng nghĩa với việc nhu cầu dinh dưỡng của bé cũng tăng cao. Sữa mẹ, trong khi vẫn còn quan trọng, từ 6 tháng trở đi không còn đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của bé do sữa mẹ bắt đầu loãng và giảm dần. Do đó, việc bổ sung chất dinh dưỡng thông qua việc ăn dặm là quan trọng để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của trẻ.
Mấy tháng thì trẻ bắt đầu ăn dặm?
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trong khoảng từ 6 đến 12 tháng tuổi, sữa mẹ đóng góp hơn một nửa nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Và từ 12 đến 24 tháng tuổi, sữa mẹ vẫn cung cấp ít nhất một phần ba nhu cầu dinh dưỡng cho trẻ.
Các giai đoạn ăn dặm của bé
Giai đoạn đầu (4-6 tháng tuổi)
Giai đoạn này là thời điểm quan trọng để bé bắt đầu làm quen với việc ăn dặm, với mục tiêu là để bé có thể nuốt thức ăn tới họng bằng lưỡi. Để bắt đầu cho bé ăn dặm một cách an toàn và hiệu quả, mẹ có thể thực hiện những bước sau:
- Nấu các thức ăn dạng lỏng như cháo nghiền, cháo rây, hoặc nghiền xay nhuyễn. Sử dụng các loại rau như khoai tây, khoai lang, cà rốt, được nấu chín để đảm bảo dễ tiêu hóa.
- Trong giai đoạn đầu, nên bắt đầu với thức ăn dễ tiêu hóa như đậu phụ non, tránh ăn đạm như thịt cá để đảm bảo sự an toàn cho bé.
- Các tuần tiếp theo, có thể kèm theo ăn các loại rau củ mềm như rau mồng tơi để tăng cường chất dinh dưỡng và làm quen với hương vị mới.
- Trong quá trình này, bé mới làm quen với ăn dặm, mẹ cần kiên nhẫn và không nên ép bé nếu bé chưa hợp tác.
Giai đoạn đầu (4-6 tháng tuổi)
Tạo môi trường thoải mái và tích cực để bé có thể tập trung vào quá trình ăn.
Đặc biệt, lưu ý rằng dạ dày của bé còn non, nên việc bắt đầu với thức ăn dễ tiêu hóa là quan trọng để đảm bảo sự thoải mái và an toàn cho bé trong quá trình ăn dặm.
Giai đoạn 2 ( 6-8 tháng tuổi)
Giai đoạn này, lưỡi của bé trở nên linh hoạt hơn và lưỡi cùng cằm bắt đầu phát triển khả năng nghiền thức ăn. Mẹ có thể mở rộng chế độ ăn của bé bằng cách đưa vào các thực phẩm nghiền nhuyễn, như:
- Cho bé thưởng thức đậu phụ nghiền nhuyễn để cung cấp protein và chất béo.
- Thịt được băm nhỏ giúp bé tiếp nhận dễ dàng hơn và cung cấp chất đạm quan trọng cho sự phát triển.
- Tôm là nguồn protein tốt, có thể được nghiền nhuyễn để bé dễ ăn.
- Bé có thể bắt đầu tự cầm thực phẩm bằng tay, như trái cây (chuối, lựu), rau củ (cà rốt, bí ngô), bánh mì, hoặc nui.
Giai đoạn 2 ( 6-8 tháng tuổi)
Mục tiêu là giúp bé làm quen với cảm giác nghiền thức ăn và khám phá thế giới xung quanh bằng cách tự cầm và chạm vào thực phẩm. Mẹ cũng có thể tạo ra môi trường thoải mái để bé tự do thử nghiệm và phát triển kỹ năng tự chủ trong việc ăn.
Giai đoạn 3 ( 9-11 tháng tuổi)
Ở giai đoạn này, hoạt động của lưỡi đã trở nên linh hoạt hơn, và bé có khả năng nghiền thức ăn bằng lợi. Thức ăn có thể có độ cứng tương đối như quả chuối, mở ra cơ hội cho mẹ mở rộng chế độ ăn của bé. Mẹ có thể thực hiện những bước sau:
- Cho bé thưởng thức cháo không rây, có thể bao gồm các loại hạt ngũ cốc, gạo, hoặc bún nhẹ. Điều này giúp bé làm quen với cảm giác thức ăn có độ cứng nhẹ hơn.
- Thêm vào chế độ ăn của bé bằng cách cho bé ăn trứng gà, có thể nấu chín và băm nhuyễn để bé dễ ăn.
- Bé có thể thể hiện hành vi tự đưa tay đến thức ăn và cách cầm nắm của bé cũng trở nên thành thục hơn. Mẹ có thể cung cấp thức ăn dạng nắm hoặc các thực phẩm có thể tự cầm bằng tay để phát triển kỹ năng này.
Giai đoạn 3 ( 9-11 tháng tuổi)
Tạo ra một môi trường ăn uống tích cực và khích lệ bé thử nghiệm với thức ăn có độ cứng tăng lên sẽ giúp bé phát triển các kỹ năng ăn và thúc đẩy sự độc lập trong việc ăn uống.
Giai đoạn 4 (12 – 18 tháng tuổi)
Ở giai đoạn này, có khả năng bé đã cai sữa và việc chia bữa ăn thành 3 bữa chính và các bữa phụ là một cách tốt để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của bé. Dưới đây là một số lời khuyên:
- Phân chia thời gian ăn thành 3 bữa chính (sáng, trưa, tối) và bữa phụ giữa các bữa chính. Cung cấp các loại thức ăn đa dạng để đảm bảo bé nhận đủ chất dinh dưỡng.
- Bé có thể ăn chung với gia đình, được thưởng thức thực phẩm thô và nguyên liệu gia vị giống như các thành viên khác trong gia đình. Điều này giúp bé làm quen với hương vị và thực phẩm đa dạng.
- Đảm bảo các bữa ăn phụ đi kèm với sữa, sữa chua hoặc các thức uống khác để đảm bảo bé nhận đủ canxi và chất dinh dưỡng khác.
- Bé có thể bắt đầu thử nghiệm với thực phẩm thô như bánh mì, bánh quy, hoặc các loại rau củ tươi để phát triển kỹ năng nhai và làm quen với độ cứng của thức ăn.
- Đảm bảo bữa ăn cung cấp đủ chất dinh dưỡng như protein, chất béo, vitamin, và khoáng chất để hỗ trợ sự phát triển toàn diện của bé.
Giai đoạn 4 (12 – 18 tháng tuổi)
Xem Thêm: Các loại bột rau củ Nhật Bản và so sánh với bột rau củ Việt Nam
Gợi ý một số món ăn dặm cho từng giai đoạn ăn dặm của bé
Gợi ý một số món ăn cho mẹ:
Thực đơn ăn dặm cho bé 4 - 6 tháng tuổi
Bột trứng cho bé ăn dặm
Nguyên liệu:
- 1 lòng đỏ trứng gà
- 200ml nước lọc
- 10g bột gạo
- 1 thìa cà phê dầu gấc
Bột trứng cho bé ăn dặm
Cách thực hiện:
- Đun sôi hỗn hợp bột gạo và nước lọc với lửa nhỏ, nhớ khuấy đều tay.
- Khi hỗn hợp trên sôi, thêm lòng đỏ trứng và dầu gấc vào, khuấy đều.
- Đun sôi khoảng 5 phút đến khi chín.
Thực đơn ăn dặm cho bé 6 - 8 tháng tuổi
Cháo cà rốt nghiền nhuyễn
Dưới đây là công thức nấu ăn dặm cà rốt cho bé vào giai đoạn đầu tiên của quá trình ăn dặm:
Nguyên liệu:
- 2 thìa cà phê cà rốt nghiền
- 2 thìa cà phê cháo trắng
Cháo cà rốt nghiền nhuyễn
Cách nấu:
- Chuẩn bị gạo với tỉ lệ 1:10 (1 gạo, 10 nước), sau đó hấp hoặc nấu chín.
- Rây gạo cho lưới thật mịn và múc 2 thìa cà phê ra đĩa hoặc bát.
- Rửa sạch cà rốt, luộc hoặc hấp chín, sau đó nghiền hoặc rây nhỏ.
- Trộn cháo gạo với cà rốt và sau đó cho bé ăn.
Súp sữa bí đỏ
Nguyên liệu:
- Bột bí đỏ Chippi hoặc 30gr bí đỏ
- 60 ml sữa mẹ hoặc sữa công thức (sữa công thức là sữa mẹ pha cho bé uống bổ sung trong giai đoạn ăn dặm).
Súp sữa bí đỏ
Cách nấu:
- Bí đỏ được hấp chín hoặc luộc chín cho đến khi mềm, sau đó nghiền nhuyễn hoặc rây cho nhỏ mịn.
- Nếu sử dụng sữa mẹ, đun nhỏ lửa bí đỏ và sữa đến khi sôi.
- Nếu sử dụng sữa công thức, hãy pha theo tỉ lệ quy định và sau đó trộn với bí đỏ đã nghiền.
>>> Xem Thêm: 15+ Thực đơn cho bé 7 tháng ăn dặm truyền thống
Thực đơn ăn dặm cho bé 9 - 11 tháng tuổi
Bột bí đỏ trứng cho bé ăn dặm
Nguyên liệu:
- Trứng gà: 1 quả
- Bột gạo hoặc bột ăn dặm ăn liền: 20g
- Bí đỏ: 20g
- 5ml dầu oliu
Bột bí đỏ trứng cho bé ăn dặm
Cách nấu:
- Hấp chín bí đỏ cho đến khi mềm. Trứng gà đánh tan.
- Trộn trứng gà với bí đỏ đã hấp chín, thêm vào đó bột gạo hoặc bột ăn dặm.
- Cho dầu oliu vào hỗn hợp trên và khuấy đều.
- Đun nóng nồi hấp, sau đó đổ hỗn hợp vào khuôn hấp và hấp trong khoảng 15-20 phút cho đến khi chín.
Thực đơn ăn dặm cho bé 12 - 18 tháng tuổi
Bột thịt heo đậu đỏ cho bé
Nguyên liệu:
- Bột gạo hoặc bột ăn dặm ăn liền: 20g
- Thịt nạc heo xay nhuyễn: 10g
- Mướp hương băm nhuyễn: 1 thìa canh
- Đậu đỏ: 15g
Bột thịt heo đậu đỏ cho bé
Cách nấu:
- Đun sôi nước và đun sôi đậu đỏ cho đến khi chín mềm.
- Nấu bột gạo hoặc bột ăn dặm ăn liền theo hướng dẫn trên bao bì. Xay nhuyễn đậu đỏ sau khi nấu chín.
- Trộn thịt nạc heo xay nhuyễn, mướp hương băm nhuyễn, đậu đỏ xay nhuyễn và bột gạo/bột ăn dặm đã nấu chín vào một tô.
- Khuấy đều hỗn hợp. Đun nóng nồi hấp và đổ hỗn hợp vào khuôn hấp. Hấp trong khoảng 15-20 phút cho đến khi chín.
Các nguyên tắc khi cho bé ăn dặm
Một số nguyên tắc mẹ chú ý khi cho trẻ ăn dặm:
Ăn từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc dần
Trong giai đoạn đầu khi bắt đầu ăn dặm, cha mẹ nên tiếp cận việc cho bé thử từng chút một. Trong 1 - 3 bữa ăn đầu tiên, có thể bắt đầu với lượng thức ăn nhỏ, khoảng 5 - 10ml, để tạo cơ hội cho dạ dày và hệ tiêu hóa của bé làm quen và thích nghi với loại thức ăn mới ngoài sữa mẹ.
Ăn từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc dần
Bắt đầu với việc cho bé ăn dặm một bữa mỗi ngày. Sau khi bé quen dần, có thể tăng lên thành 2 bữa mỗi ngày và bổ sung bữa phụ với các thực phẩm như hoa quả, sữa chua, và váng sữa để mang lại độ đa dạng và cân đối cho chế độ ăn của bé.
Ăn từ ngọt đến mặn
Trong giai đoạn đầu của việc bắt đầu ăn dặm, mẹ nên chú trọng từ vị ngọt đến vị mặn để giúp bé thích nghi dần với đồ ăn mới. Trong 6 tháng đầu đời, bé chỉ biết đến thức ăn từ sữa mẹ, vì vậy việc giới thiệu các món có vị ngọt trước sẽ giúp bé dễ chấp nhận hương vị mới hơn.
Ăn từ ngọt đến mặn
Mẹ có thể bắt đầu với các món có vị ngọt như bột ngọt có hương vị sữa. Hương vị quen thuộc này sẽ giúp bé cảm thấy thoải mái và dễ chấp nhận thức ăn mới. Sau khi bé quen với vị ngọt, mẹ có thể dần dần chuyển sang các loại bột có vị mặn như thịt, cá để mở rộng sự đa dạng trong chế độ ăn của bé.
Cho bé ăn dặm từ lỏng đến đặc
Nên bắt đầu cho trẻ ăn bột loãng trong vòng 2 - 3 ngày, sau đó tăng dần độ đặc của thức ăn. Quá trình này bao gồm việc chuyển từ bột, cháo rây, cháo nguyên hạt, đến cơm nát, nhằm giúp trẻ dần dần làm quen và nâng cao khả năng ăn các loại thức ăn như người lớn.
Cho bé ăn dặm từ lỏng đến đặc
Ưu tiên cho trẻ ăn các loại thức ăn mềm, dễ nhai và dễ nuốt, đặc biệt khi trẻ chưa mọc răng hoặc chỉ mọc rất ít răng. Điều này giúp tránh tình trạng khó khăn khi trẻ tiếp xúc với thức ăn mới và giúp phát triển kỹ năng nhai và nuốt của bé một cách tự nhiên và thoải mái.
Chế biến đầy đủ dinh dưỡng và hợp vệ sinh
Trong giai đoạn đầu khi trẻ mới tập ăn, nên tập trung vào thức ăn dễ tiêu hóa như cháo và các loại rau, củ, quả. Tuy nhiên, từ 9 - 11 tháng, quan trọng để đảm bảo rằng trẻ đang nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết từ đầy đủ bốn nhóm thực phẩm:
- Gạo: Cung cấp năng lượng từ tinh bột và các chất khoáng.
- Thịt, Trứng: Chứa protein và chất sắt quan trọng cho sự phát triển của trẻ.
- Cá, Tôm, Cua: Nguồn protein và axit béo omega-3, hỗ trợ phát triển trí não và tăng cường hệ thống miễn dịch.
- Rau, Củ: Cung cấp nhiều loại vitamin và khoáng chất.
- Dầu hoặc Mỡ: Quan trọng cho sự phát triển của não và là nguồn năng lượng dự trữ.
Chế biến đầy đủ dinh dưỡng và hợp vệ sinh
Ngoài ra, việc bổ sung hoa quả vào chế độ ăn giúp cung cấp các loại vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, đồng thời thúc đẩy sự phát triển khỏe mạnh của trẻ.
Khi chế biến đồ ăn dặm cho trẻ, cần chú ý lựa chọn thực phẩm sạch và tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh. Sử dụng thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng giúp giảm nguy cơ vi khuẩn và đảm bảo an toàn cho hệ tiêu hóa non nớt của trẻ nhỏ.
Xem Thêm: Chế độ dinh dưỡng cho trẻ 8 tháng tuổi chuẩn khoa học
Lưu ý khi tập ăn thô trong các giai đoạn ăn dặm của bé
Một vài lưu ý cho mẹ khi cho bé ăn dặm:
Cân bằng giữa bú sữa và ăn dặm
Trước khi bắt đầu bữa ăn dặm, có thể bé đòi bú mẹ, có thể do bé đang quá đói. Tuy nhiên, mẹ nên chỉ cho bé bú một chút, đến khi bé bình tĩnh lại, sau đó mẹ có thể bắt đầu bữa ăn dặm. Việc đẩy thời gian ăn sớm hơn trong các bữa sau và duy trì thời gian ăn đúng giờ cũng là quan trọng.
Cân bằng giữa bú sữa và ăn dặm
Đối với việc cho bé uống sữa, mẹ không nên ép bé uống quá nhiều, mà nên dựa vào nhu cầu và lượng sữa của bé. Trong giai đoạn này, nguyên tắc chung là tập trung vào việc cho bé ăn dặm và làm quen với thức ăn thô. Mẹ có thể điều chỉnh lượng sữa để đáp ứng nhu cầu muốn ăn thức ăn của bé mà không làm cho bé uống quá nhiều sữa.
Các loại thực phẩm cần tránh khi tập cho bé ăn dặm
Việc không cho bé ăn một số thực phẩm nhất định trong các giai đoạn ăn dặm là quan trọng để đảm bảo sự an toàn và phòng tránh các vấn đề sức khỏe có thể xuất hiện. Trong trường hợp của bạn, các thực phẩm sau đây không nên được đưa vào chế độ ăn dặm của bé:
Các loại thực phẩm cần tránh khi tập cho bé ăn dặm
- Mật ong có thể chứa vi khuẩn Clostridium botulinum, gây ra bệnh botulism ở trẻ nhỏ vì hệ miễn dịch của bé chưa phát triển đầy đủ để đối phó với vi khuẩn này.
- Các loại hải sản có vỏ có thể chứa các chất độc hại hoặc vi khuẩn có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của bé.
- Sữa bò tươi chưa được chế biến có thể chứa các vi khuẩn có thể gây bệnh, và sữa thanh trùng, tiệt trùng không được khuyến khích do mất mát một số chất dinh dưỡng quan trọng.
Cách giúp bé ăn dặm dễ dàng hơn trong các giai đoạn
Để giúp bé ăn tốt, mẹ có thể áp dụng những bí quyết sau: đặt bé hơi nghiêng về phía sau một chút; sử dụng thìa để chạm vào môi dưới của bé và rút muỗng ra sau khi bé ngậm miệng lại. Mẹ nên giới hạn việc cho bé ăn từng loại thức ăn một và sau đó, quan sát tình trạng của bé, tăng dần số lượng thức ăn khi bé trở nên thoải mái và quen thuộc với quá trình ăn dặm.
Hy vọng những gợi ý trên sẽ giúp mẹ hiểu rõ hơn về cách thức tốt nhất để hỗ trợ bé trong quá trình ăn dặm, và tạo ra một trải nghiệm tích cực cho cả bé và mẹ.
![[Hướng dẫn] Cách làm bánh ăn dặm cho bé 5 tháng](https://chippi.vn/thumbs/355x266x1/upload/news/luu-y-khi-tu-lam-banh-an-dam-cho-tre-tai-nha-6448.jpg.webp)
